Հայկ Բալանյան – Ինչպես հակազդել թուրքական ակտիվությանը Վրաստանում ու Ջավախքում
Այս նախագիծը իրականացվում է Javakhkmedia.com-ի, Akhaltskha.Net-ի եւ Սամցխե-Ջավախքի Մեդիա Վերլուծական կենտրոնի համատեղ ջանքերով: Նախագծի սահմաններում զրուցելու ենք տարբեր վերլուծաբանների, փորձագետների, քաղաքական ու հասարակական գործիչների հետ Ջավախքում թուրքական գործոնի ակտիվացման շուրջ:
Մեր առաջին հյուրն է հայտնի անկախ քաղաքական փորձագետ Հայկ Բալանյանը:
Պրն. Բալանյան, շնորհակալություն մեր հարցերին պատասխանելու համար ժամանակ գտնելու համար: Ահա այն խնդիրները, որոնք վերջին շրջանում ձեւավորվել են մեր ընթերցողների հարցերի հիման վրա.
1. Ի՞նչ կոնկրետ փաստեր կարող եք ներկայացնել Ջավախքում, Վրաստանում, տարածաշրջանումթուրքական գործոնի ներկայության աճի վերաբերյալ:
Ժողովրդագրական աճ, Բաքվի և Անկարայի պետական ակտիվ քաղաքականություն, կրոնական վերածնունդ՝ մզկիթների կառուցում և վերաբացում, այդ թվում վրաց մահմեդականների համար, տրանսպորտային ծրագրեր, բիզնեսի մեծ և աճող ներկայություն Վրաստանի տնտեսության մեջ:
2. Ինչպե՞ս հակազդել թուրքական ակտիվությանը Վրաստանում ու Ջավախքում:
Վերը թվարկված գործոնների կիրառմամբ հայերի և Հայկական պետության կողմից:
3. Ի՞նչ կարող են անել ՀՀ իշխանությունները այս ուղղությամբ որպեսզի հակազդեն թուրքականակտիվությանը Սամցխե–Ջավախք տարածաշրջանում:
Միայնակ հակազդել չի կարող, ուժերը անհավասար են, բայց եթե վրացիների՝ թրքական մտահոգիչ ազդեցության մասով աշխատանք տարվի, ապա հնարավոր է: Բայց դրա համար անհրաժեշտ է Վրաստանին տրամադրել այլընտրանքներ, հանձինս այն տնտեսական և քաղաքական օգուտների, որոնք Վրաստանը քաղում է թրքական պետությունների հետ համագործակցության արդյունքում:
4. Ի՞նչ քաղաքականություն պետք է մշակեն Ջավախքի հայկական կազմակերպություններըդիմակայելու համար թուրքական ակտիվությանը:
Սփյուռքին բռի մեջ հավաքել, և զբաղվել Ջավախքի տնտեսական զարգացման ծրագրերով: Կլինի աշխատանք` կլինեն հայեր և ազդեցություն: Եթե ոչ, ապա ծերերի մահից հետ տարածաշրջանը կդատարկվի:
5. Արդյոք պատրա՞ստ են Վրաստանի ու Հայաստանի իշխանությունները համագործակցել ընդդեմթուրքական վտանգի:
Վրաստանը ունի մի շարք խնդիրներ Ռուսաստանի հետ, և թրքական ազդեցությունը, ի դեմս Արևելք-Արևմուտք կապի ընդեմ Հյուսիս-Հարավ կապի պաշտոնական Թիֆլսիում ընկալվում է, որպես իր գեոքաղաքական և գեոտնտեսական գործառույթ, որը Վրաստանին արժեք, նշանակություն, տնտեսական օգուտներ և պաշտպանություն է տալիս: Այդ պարադիգմը քայքայել շատ դժվար է, քանի դեռ ռուս-վրացական հարաբերությունները սրված են: Եթե հնարավոր լինի հասկացնել Թիֆլիսին, որ թրքական զույգ պետությունների և Ռուսաստանի միջև հավասարակշիռ քաղաքականությունն ավելի մեծ օգուտներ կտա Վրաստանին, և թույլ կտա մրցակից դարձնել Մոսկվային և Անկարա-Բաքվին Թիֆլիսի վրա ազդեցությունը պահպանելու համար, և այդ երկու բլոկերին հնարավոր կլինի ավելի մեծ եռանդով քամել և չընկնել ոչ մեկի գերիշխան ազդեցության տակ, ապա թրքական ազդեցությունը կնվազի:
Բայց Վրաստանը պատրաստ չի վարել Թուրքիային ընդդեմ քաղաքականություն: Իհարկե, եթե միայն Թուրքիան վերջնականապես չկտրվի Արևմուքտից և Վրաստանը չստանա Արևմուտքից պարտադրված որոշում: Բայց նույնիսկ այդ դեպքում վրացիները կցանկանան երկակի խաղ խաղալ:
6. Արդյոք չե՞ք կարծում, որ Սամցխե–Ջավախքի հայության հուզող շատ խնդիրներ կարող ենավտոմատ կերպով լուծվել այն բանից հետո երբ Վրաստանի իշխանությունները լիարժեքգիտակցեն թուրք–ադրբեջանական քաղաքականության վտանգը մեր տարածաշրջանում:
Ոչ, Ջավախքում թրքական ազդեցությունը թույլ է, կշարունակեն հայերի հյուծման քաղաքականություն, իսկ ասենք, Բոլնիսում կաջակցեն հայերին ընդեմ ադրբեջանցիների: Բայց այնուամենայնիվ իրենց ռազմավարությունը՝ Վրաստանը վրացիների համար չեն փոխի: Կհանդուրժեն, կհաշտվեն՝ պաշտոնական Երևանի կամ ԱՄՆ-ի ճնշման տակ, ու կլռեն: Ոչ ավելին: Իսկ Ջավախքի հիմնական խնդիրը աշխատանքն է, որը Վրաստանը իր գյուղական շրջանների համար էլ չի կարող լուծել, ուր մնաց հայերի համար:
7. Ի՞նչ կցանկանայինք հավելել…
Առանց մեղսունակ պաշտոնական Երևանի Ջավախքում ծրագրերը կաղալու են, ու մեծ արդյունավետություն չեն ունենա: Ոչ մի հասարակական կազմակերպություն կամ միություն ընդդեմ պետության ոչ մի շանս չունի:
Հայկ Բալանյան, անկախ փորձագետ, Երևան:
